Χελιδόνι Αρχαίας Ολυμπίας
1)Προλογικά:
Το χωριό Χελιδόνι αποτελεί τοπική κοινότητα του Δήμου Αρχαίας Ολυμπίας. Είναι το μοναδικό
χωριό με το όνομα αυτό σε όλη την Ελλάδα.Χελιδόνι, βέβαια, ονομάστηκε κατά την
δεκαετία του 1960 και ο συνοικισμός Κούτσι που σήμερα ανήκει στην τοπική
κοινότητα Δαφνούλας του Δήμου Ανδρίτσαινας-Κρεστένων.
Πριν από του Καποδιστριακούς και
Καλλικρατικούς δήμους αποτελούσε
ξεχωριστή κοινότητα,την κοινότητα Χελιδονίου Ηλείας.
Ας σημειωθεί ότι μετά την επανάσταση του 1821
αποτέλεσε την πρώτη έδρα του δήμου Ωλένης.Ως χωριό του δήμου Ωλένης και της
επαρχίας Γαστούνης το αναγνωρίζει κανείς και κατά την Β’ Τουρκοκρατία.
2)Ιστορία:
Στην ιστορία και σε διάφορες πηγές, το
Χελιδόνι αναφέρεται από το έτος 1364 και μάλιστα ως κάστρο και χωριό
Χελιδόνι.Είναι ένα από τα αρχαιότερα και μεγαλύτερα χωριά της Ηλείας.
Πιο συγκεκριμένα, στο βιβλίο του κ.
Κωνσταντίνου Μπασέτα με τίτλο (Το Χελιδόνι της Ηλείας, 650 χρόνια ιστορικής
μαρτυρίας, ιστορία, Μνημεία, Θρύλοι και Παραδόσεις) διαβάζει κανείς ότι το Χελιδόνι σύμφωνα με τις μαρτυρίες αποτελεί
ένα Μεσαιωνικό χωριό από τα σπουδαιότερα της περιοχής μαζί με τα άλλα χωριά του
άλλοτε δήμου Ωλένης δηλαδή το Γούμερο και τη Ωλενα.Χωριά σημαντικά στα ύστερα
Βυζαντινά χρόνια, αλλά και κατά τη Φραγκοκρατία.(βλ. σελ. 23 του μνημονευόμενου
παραπάνω βιβλίου).
Στο βιβλίο αυτό σύμφωνα με τους χορογραφικούς
χάρτες του Karl Horf για τα Φέουδα του Μωριά , το
Χελιδόνι αναφέρεται ως κάστρο Χελιδόνι, όχι μόνο κατά το έτος 1364, χρονολογία
που πρωτομαρτυρείται γραπτώς ως χωριό, αλλά και σε όλους τους πίνακες των κάστρων του Μωριά, όπως π.χ. τον πίνακα
του 1450, μέχρι και την κατάληψή του από
τους Τούρκους το 1460.
Μετά την κατάληψή του από τους Τούρκους,
συνεχίζει να καταγράφεται στα Οθωμανικά κατάστιχα του έτους 1461/63 ως Χελιδόνι
και μάλιστα ως ένας οικισμός από τους
μεγαλύτερους όχι μόνο της Ηλείας αλλά και ολόκληρης της Πελοποννήσου ,
αφού είχε κάτι περισσότερους από 1000 κατοίκους.Για την ακρίβεια κατά τα Οθωμανικά
κατάστιχα είχε 185 οικογένειες πλήρεις, 17 οικογένειες χηρών γυναικών και 8 ενήλικες νέους (βλ. βιβλιο Κων/νου
Μπασέτα,ο.π.,σελ.48 και εξής).
Η κατάληψη του χωριού από τους Τούρκους δεν
κράτησε και πολύ, αφού 3 χρόνια αργότερα, το 1463, επαναστάτησαν εναντίον των
Τούρκων μαζί με τα άλλα χωριά της τότε επαρχίας Γουμέρου: το ίδιο το Γούμερο δηλαδή και
την Ωλενα και ελευθερώθηκαν από αυτούς με την ευκαιρία του Α΄ Βενετοτουρκικού
πολέμου που ξέσπασε το 1463 ως το 1479.Οι Χελιδονιώτες δηλαδή και Γουμεριώτες
και οι Ωλεναίοι συμπαρατάχτηκαν με τους Βενετούς στον πόλεμο τους εναντίον
των Τούρκων και με κυβερνήτη τους τον
Μιχαήλ Ράλη εδιωξαν τους Τούρκους, γινόμενοι ασφαλώς υπήκοοι των ενετών.
Ας σημειωθεί ότι γύρω από το κάστρο του
Χελιδονίου που κυβερνούσε ο Μιχαήλ Ράλης, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή
πρέπει να έγιναν σφοδρές μάχες με τους Τούρκους(ο.π.σ.113&114).Η
απελευθέρωση αυτή από τους Τούρκους δεν κράτησε πολύ, αφού 7 χρόνια αργότερα το
Χελιδόνι, όπως και το Γούμερο και η Ώλενα ξανά κυριεύτηκαν από τους Τούρκους το έτος
1470.
Σε αυτή τη δεύτερη κατάκτηση του Χελιδονίου
από τους Τούρκους, καταστράφηκε και ερημώθηκε και το κάστρο του Χελιδονίου.Το
κάστρο Χελιδόνι ήταν ένα από τα σημαντικότερα κάστρα της Ηλείας, αλλά και της
Πελοποννήσου για την εποχή εκείνη(βλ.Μπασέτας Κων/νος,ο.π.,σελ.104-121).
Επακολούθησε το μαύρο σκοτάδι της σκλαβιάς στους Τούρκους, όπου το Χελιδόνι παρά τις
αφαιμάξεις που υπέστη, όπως και όλη η Πελοπόννησος στην περίπτωσή μας,
εξακολουθεί να υπάρχει και πιθανώς να ακμάζει, αφού στο 1520 το ξαναβρίσκουμε
σε Οθωμανικά κατάστιχα επίσης ως ένα μεγάλο χωριό της Ηλείας, με περισσότερες
από 160 οικογένειες, ανάμεσα στις οποίες και 6 Οθωμανικές οικογένειες
(βλ.Μπασέτας Κων/νος,ο.π.,σελ.123-138).
Το Χελιδόνι το ξαναβρίσκουμε στη συνέχεια και
κατά το έτος 1700, όπου στην απογραφή Γκριμάνι αναφέρεται ως υπάρχων , με 68
οικογένειες και 273 κατοίκους.Αν και ο πληθυσμός του Χελιδονίου στο έτος αυτό
είναι πολύ μειωμένος σε σχέση με τα ύστερα Βυζαντινά χρόνια και την Α
Τουρκοκρατία εν τούτοις εξακολουθεί να είναι ένα μεγάλο χωριό της Ηλείας και
μάλιστα το πέμπτο στη σειρά μετά από τη Γαστούνη, τα Λεχαινά, τη Δίβρη και την
Ανδραβίδα (βλ.,ο.π.,σελ.150).
Στη Β Τουρκοκρατία το Χελιδόνι παρήκμασε,
κυρίως μετά την επανάσταση των Ορλώφ στο 1770, οπότε και καθυποτάχτηκε και
κατεξουσιάστηκε από τους Τουρκαλβανούς Λαλαίους.
Από το αναφερόμενο παραπάνω βιβλίο του
Κων/νου Μπασέτα μαθαίνουμε επίσης ότι ο τελευταίος Τούρκος τύραννος του χωριού
ήταν ο τουρκαλβανός αγάς με το όνομα Νεζίφης Καραχούζος (σελ.184).
Στην επανάσταση του 1821 το χωριό Χελιδόνι
υπήρξε παρόν.Συμμετείχε στην επανάσταση με τα παλικάρια του, ανάμεσα στα οποία
και ο Συρίνης Βγενής, ο Ροζαλόπουλος Χρύσαντος, ο Αναγνωστόπουλος Δημήτριος, ο
Ζέρβας Σπύρος και ο μετέπειτα κάτοικος του Χελιδονίου Κουντούρης Νικόλαος,
γνωστός από τις μερίδες Κουντούρη (ο.π.,σελ.182).
Ας σημειωθεί ότι κατά την επανάσταση του 1821
πρόεδρος η προεστός του χωριού ήταν ο Γιάννης Βενιζέλος, ενώ ιερέας του χωριού
ήταν ο Παπακωνσταντίνος Οικονόμου(ο.π.,σε΄.177).
Τα υπόλοιπα για το Χελιδόνι, μετά την
επανάσταση του 1821 μέχρι σήμερα μπορεί να τα μελετήσει κανείς είτε από το
βιβλίο του Κων/νου Μπασέτα που αναφέραμε παραπάνω είτε από άλλες σύγχρονες
πηγές.
3)Επίλογος
Ανακεφαλαιώνοντας από τα παραπάνω για την
ιστορία του χωριού Χελιδόνι, τονίζουμε ότι το Χελιδόνι έχει μια ιστορία 650
ετών.Το 2014 ήδη συμπληρώθηκαν τα χρόνια αυτά και θα μπορούσαμε να τα είχαμε
γιορτάσει ως Χελιδονιώτες.Μπορεί όμως να τα γιορτάσει το χωριό μας-αν το
θελήσει κανείς και τώρα.
Πέρα από την αρχαιοτητά του, θέλουμε να
τονίσουμε ότι το χωριό αυτό εμφανίζεται από το 1364 μέχρι σήμερα με το ίδιο ονομα:Χελιδόνι.Οποιο άλλο όνομα που λέγεται ότι είχε το χωριό δεν
ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
4)Μνημεία
και αξιοθέατα του Χελιδονίου.
Ως μνημεία του χωριού αναφέρουμε α) τον παλιό
Ιερό Ναό, τον Πολιούχο του χωριού, Άγιο Βασίλειο, ο οποίος μαρτυρείται από το
1700 μ.Χ., β)το μοναστήρι της Σεντουκιώτισας, το οποίο μαρτυρείται από το
1749(βλ.Κων.Μπασέτα.,ο.π.σελ.295)γ) η βρύση δόξερη κ.α.
Αν θέλει κανείς να δει τι υπήρχε και πριν από
το Χελιδόνι που περιγράφουμε, στην ευρύτερη περιοχή του Χελιδονίου, αρκεί να
διαβάσει η και να επισκεφθεί κανείς το Μυκηναϊκό Νεκροταφείο του Χελιδονίου, το
οποίο βρίσκεται στα δύο χιλιόμετρα ν.δ. του χωριού(βλ.Μπασέτας,ο.π.,σελ.318).
Όλα τα παραπάνω μνημεία μπορεί κανείς να τα
επισκεφθεί και σήμερα.Απλώς πρέπει κανείς να τα αναδείξει……
Τέλος θέλουμε να αναφέρουμε ότι με την φροντίδα
ενός συμπατριώτη μας ανηγέρθει τελευταίως
με βάση την ιστορία του χωριού και μια αναθηματική στήλη που αποτελεί το
<<Μνημείο ιστορίας του Κάστρου και του Χωριού Χελιδόνι>>
Το βιβλίο αναφέρεται στην τοπική ιστορία του χωριού Χελιδόνι Ηλείας από της πρώτης γραπτής μαρτυρίας για την ύπαρξή του, το έτος 1364, ως σήμερα.
Υπάρχουν όμως αναφορές και στην ιστορία άλλων χωριών της περιοχής και κυρίως των λεγόμενων ωλενιακών χωριών, όπως του Γουμέρου και της Ωλένης στα χρόνια της Α’ Τουρκοκρατίας.
Σύντομο βιογραφικό του Κωνσταντίνου Χ. Μπασέτα
Ο Κωνσταντίνος Μπασέτας γεννήθηκε στο Χελιδόνι Ηλείας. Σπούδασε στην Παιδαγωγική Ακαδημία Τριπόλεως, από την οποία πήρε πτυχίο δασκάλου, και στο Πανεπιστήμιο του Freiburg της Γερμανίας, από το οποίο πήρε τον τίτλο Magister Artium στα Παιδαγωγικά, την Ψυχολογία και Φιλοσοφία. Το έτος 1990 αναγορεύτηκε διδάκτωρ της Παιδαγωγικής στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Δίδαξε επί σειράν ετών σε δημοτικά σχολεία, ως Καθηγητής των Παιδαγωγικών στη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία, στο Μαράσλειο Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης, στις σχολές Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών, καθώς και σε μεταπτυχιακά τμήματα σπουδών. Διετέλεσε Σχολικός Σύμβουλος της Δημοτικής Εκπαίδευσης. Έγινε Καθηγητής της Παιδαγωγικής Ψυχολογίας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης, στο οποίο δίδαξε, ως τη συνταξιοδότηση του, επί 20 συναπτά έτη. Είναι συγγραφέας πολλών επιστημονικών άρθρων και μελετών, κυρίως ψυχοπαιδαγωγικού περιεχομένου. Από τις εκδόσεις «Διάδραση» κυκλοφορούν και τα βιβλία του Ψυχολογία της μάθησης, Παιδαγωγική αλληλεπίδραση στο σχολείο και Γνωστικές - πραξιακές θεωρίες μάθησης και σχολική πρακτική.
